Patronem i najwyższym autorytetem Służby Bezpieczeństwa był Feliks Dzierżyński. 20 grudnia 1917 r. powstała Wsierossijskaja Czriezwyczajnaja Komissija po Bor´bie s Kontrriewolucyjej i Sabotażem – Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem. W skrócie WCzK, a powszechna nazwa to Czeka, od której czekistami nazywano podwładnych Dzierżyńskiego. Początki były skromne, ale w szybkim tempie następował rozwój ilościowy oraz zwiększały się kompetencje Czeka. W marcu 1918 r. Czeka uzyskało swoją siedzibę w Moskwie przy ulicy Balszaja Łubianka (stąd słynne więzienie na Łubiance). Następowały zmiany nazw – Czeka, OGPU, NKWD, MGB i KGB, ale niewiele zmieniały się cele i metody działania. Uzasadnieniem istnienia policji politycznej był rzeczywisty czy fikcyjny wróg klasowy. Od początku policja polityczna odgrywała kluczową i podstawową rolę w ustroju sowieckim. Zarówno Lenin, jak i Stalin mieli obsesję na punkcie wroga wewnętrznego. Twierdzono, że w miarę umacniania się reżimu toczy się coraz bardziej zacięta walka klasowa, a Czeka i następcy byli na pierwszej linii tej nieustannej wojny, doprowadzając do masowych represji w ramach tzw. rozkułaczania i zwalczając opozycję wewnętrzną[1]. Po zajęciu przez Armię Czerwoną Europy Środkowej i Wschodniej podbitym krajom narzucano niechciany ustrój komunistyczny i jego nieodłączną część – policję polityczną.

Kadry przyszłych polskich ubowców szkolono w Smoleńsku, w Gorkim, a od wiosny 1944 r. w Kujbyszewie (dawniej Samara). Selekcję do szkoły prowadzili Stanisław Radkiewicz i Eugeniusz Szyr. Absolwenci tych szkół byli pierwszymi funkcjonariuszami Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, utworzonego przez dekret z 21 lipca 1944 r. samozwańczej Krajowej Rady Narodowej. Dekret ten powoływał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i trzynaście jego resortów[2]. W akcie tym nie określono zadań i zakresu funkcjonowania aparatu bezpieczeństwa, a więc niewątpliwie była to działalność bezprawna.[3] Kierownictwo Resortu Bezpieczeństwa Publicznego objął Stanisław Radkiewicz, który doprowadził do podporządkowania Milicji Obywatelskiej, więziennictwa, obozów oraz wojsk wewnętrznych swojemu resortowi (od 1 stycznia 1945 r. przemianowanemu na Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego). Od sierpnia 1944 r. zaczęto tworzyć struktury terenowe, urzędy wojewódzkie (WUBP), urzędy powiatowe (PUBP), a także komórki przy gminnych posterunkach MO. Wszystkie te jednostki działały według zasad wojskowych i były podporządkowane centrali w Warszawie, a ponadto wyłączono je spod struktury administracji terenowej i samorządowej. Wraz z Armią Czerwoną przybyły grupy operacyjne NKWD, którymi dowodził gen. Iwan Sierow. NKWD nadzorowało tworzenie w Polsce aparatu bezpieczeństwa, który od samego początku podporządkowany był sowietom. Polska była całkowicie zależna od woli Stalina. Wystąpiły wszystkie elementy okupacji i związanego z nią terroru, wskazujące, że Polska została podbita, a nie wyzwolona.[4] Nadzór nad resortem bezpieczeństwa sprawowali oficerowie NKWD, i to nie tylko nad centralą, tzw. „doradcy radzieccy” funkcjonowali w strukturach wojewódzkich i powiatowych. Mieli oni decydujący głos we wszystkich sprawach, a dowódcy polscy byli im całkowicie podporządkowani. Niewątpliwie więc Urząd Bezpieczeństwa był częścią imperium sowieckiego. Obowiązywały też sowieckie wzorce postępowań przy przesłuchaniach, aresztowaniach, werbunkach agentury i we wszystkich przejawach pracy operacyjnej. Urzędy Bezpieczeństwa tylko nazwą odróżniały się od sowieckiego NKWD.

Od chwili utworzenia UB obserwujemy stały i systematyczny wzrost zatrudnienia, jak również obejmowanie powszechną kontrolą kolejnych grup ludności. Dlatego występowały zmiany organizacyjne, dla przykładu można wskazać utworzenie w 1950 r. Departamentu X zajmującego się partią komunistyczną oraz Centralnego Archiwum. W 1953 r. utworzono Departament IX ds. przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego oraz Departament XI zwalczający Kościół. W 1953 r. MBP miało około 200 tysięcy ludzi pod bronią, nie licząc 100 tysięcy ORMO. W centrali i w jednostkach terenowych zatrudniano 14 tysięcy pracowników operacyjnych, 20 tysięcy pracowników cywilnych, 13 tysięcy funkcjonariuszy Straży Więziennej, 47 tysięcy milicjantów, 40 tysięcy żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, około 31 tysięcy członków Straży Przemysłowej oraz 32 tysiące żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza[5]. Kartoteki Urzędu Bezpieczeństwa zawierały 5200000 nazwisk, co stanowiło około 30% dorosłej populacji obywateli. W 1955 r. zarejestrowano 864 agentów, 64648 informatorów i 4444 rezydentów, tj. łącznie 72956 osobowych źródeł informacji.[6]

Powolne zmiany zaczęły następować po śmierci Stalina oraz wskutek relacji zbiegłego na Zachód Józefa Światły. W pierwszym etapie dekretem z grudnia 1954 r. zlikwidowano dotychczasowe Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a w to miejsce utworzono Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego. Komitet ten został ostatecznie rozwiązany 28 listopada 1956 r., a jego kompetencje przejęło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. UB przemianowano na SB, a esbeków ukryto przed społeczeństwem, w ramach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w Komendach Wojewódzkich Milicji Obywatelskiej i w Powiatowych Komendach MO. Pomimo tego kamuflażu istniała odrębna struktura Służby Bezpieczeństwa całkowicie niezależna od MO.

Podsumowując lata 1944-1956, należy stwierdzić, że MBP i Kds.BP przy pomocy powszechnego terroru rozbiło opozycję zbrojną i polityczną. Wyniszczono elity intelektualne, zniszczono gospodarkę wolnorynkową, prześladowano chłopstwo i uderzono w Kościół katolicki. Z powodów politycznych wykonano ponad 5000 wyroków śmierci. Według wzorów sowieckiego gułagu utworzono polski odpowiednik, obejmujący 179 obiektów więziennych, w tym 51 więzień centralnych, 85 więzień karno-śledczych, 2 zakłady dla młodocianych, 2 kolonie karne i 39 Ośrodków Pracy Więźniów[7] co powodowało, że Polska była jednym wielkim więzieniem, przez które przeszło około milion obywateli.

W „osiągnięciach” tych niemały udział miały struktury terenowe Urzędów Bezpieczeństwa. Do 1950 r. Kołobrzeg należał do województwa szczecińskiego, a następnie do koszalińskiego. Odpowiednio do 1950 r. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kołobrzegu podlegał pod WUBP w Szczecinie, a następnie w Koszalinie. Początek WUBP w Szczecinie to koniec kwietnia 1945 r., gdy przybyła grupa około 20 osób pod dowództwem kpt. Jerzego Kilanowicza. Z uwagi na niepewną sytuację polityczną, aż do 17 lutego 1946 r. Koszalin był siedzibą UBP Pomorze Zachodnie[8]. Z powodów braków kadrowych tworzenie się PUBP w Kołobrzegu następowało bardzo powoli. Pierwszym pełniącym obowiązki kierownika PUBP w Kołobrzegu został 23-letni (ur. 31 stycznia 1922 r.) Edward Bednarek. Podał w kwestionariuszu, że jest wyznania rzymsko-katolickiego, ukończył dwie klasy szkoły zawodowej i jest ślusarzem. Obowiązki kierownika objął 17 maja 1945 r.[9] Jak wynika z raportu z 24 stycznia 1946 r. przeciwko E. Bednarkowi prowadzono dochodzenie o to, że:

1. jako zastępca kierownika PUBP w Kołobrzegu we wrześniu 1945 r. dokonał niedozwolonych rewizji domowych, konfiskując różne przedmioty, zabierając je do magazynu PUBP, skąd zabierał je do swojego mieszkania i przy pomocy rodziny wywoził do Łodzi;
2. z 15 na 16 grudnia 1945 r. jako zastępca kierownika PUBP w Myśliborzu zabrał z tymczasowego aresztu zatrzymaną siedemnastoletnią Niemkę Hirzelbaum pod pretekstem napalenia w piecu i trzymał w mieszkaniu prywatnym przez całą noc, a następnie odwiózł z powrotem do aresztu.

Za działalność szabrowniczą i gwałty postulowano we wnioskach o zwolnienie dyscyplinarne[10].

Kolejnymi szefami PUBP w Kołobrzegu (od 1954 r. PUds.BP) byli: Jerzy Godik – od 16 lutego do 11 maja 1946 r.[11], Jan Wiśniewski – od 1 marca 1948 r. do 31 grudnia 1949 r.[12], Piotr Stelmaszczuk – od 1 października 1948 do 1 czerwca 1952 r.[13], Adam Tylymoniuk – od 1 października 1952 r. do 1 grudnia 1953 r.[14], Wacław Latocha – od 1 grudnia 1953 r. do 1 sierpnia 1956 r.[15], Bolesław Starosta – od 1 sierpnia 1956 r. do 27 grudnia 1956 r. jako szef PUds.BP w Kołobrzegu, a od 27 grudnia 1956 r. do 1 stycznia 1963 r. jako zastępca komendanta ds. Służby Bezpieczeństwa w Kołobrzegu[16]. W tym czasie zastępcami byli Władysław Kołodziejski, Mikołaj Kuźmicz[17], Mieczysław Kozłowski[18], Henryk Bierski.

Po 1956 r. w sposób drastyczny zredukowano obsadę Służby Bezpieczeństwa w stosunku do Urzędu Bezpieczeństwa. W szczytowym okresie w UB  było 33200 zatrudnionych, a po redukcjach do SB trafiło jedynie 10700 dawnych ubowców. W późniejszych latach stan funkcjonariuszy SB stale się zwiększał i w 1965 r. osiągnął 15465 etatów, w 1975 r. ustabilizował się na 15648 osobach. Natomiast po 1980 r. nastąpił gwałtowny wzrost i w 1985 r. było 25634 etatów i stan ten utrzymał się do 1989 r.[19]

Do 1975 r. Służba Bezpieczeństwa była w Kołobrzegu usytuowana formalnie w strukturze Powiatowej Komendy MO, a faktycznie była całkowicie niezależna od Komendanta Milicji i podlegała hierarchicznie strukturom wojewódzkim SB oraz centrali krajowej. Po Bolesławie Staroście szefem SB w Kołobrzegu był Franciszek Nowak, który nosił formalnie tytuł zastępcy Komendanta Powiatowego MO ds. Służby Bezpieczeństwa i pełnił tę funkcję od 1 stycznia 1963 r. do 30 kwietnia 1975 r.[20] W okresie od 21 kwietnia do 31 maja 1975 r. szefem był Leszek Kowalski.

W związku z likwidacją powiatów zlikwidowano również i Komendę Powiatową, a zatrudnieni w Kołobrzegu esbecy przeniesieni zostali do Komendy Wojewódzkiej w Koszalinie. Nie oznacza to jednak, że esbecja z Kołobrzegu zniknęła zupełnie. Służba Bezpieczeństwa nadal w Kołobrzegu działała, ale esbecy formalnie byli pracownikami KW MO w Koszalinie. Na potrzeby doraźne, szczególnie po powstaniu „Solidarności”, na terenie Kołobrzegu działały grupy operacyjne realizujące poszczególne zadania. W 1983 r. nastąpiła reorganizacja i przy Miejskich Komendach Milicji Obywatelskiej utworzono jednostki SB i powołano zastępców do spraw Służby Bezpieczeństwa, tak jak było to przed 1975 r. Reorganizację wprowadzono zarządzeniem organizacyjnym nr 089/Org z 14 marca 1983 r., w którym zapisano, że Komendant Wojewódzki Milicji Obywatelskiej w Koszalinie wprowadzi i zorganizuje z dniem 1 kwietnia 1983 r. Służbę Bezpieczeństwa w następujących jednostkach rejonowych:

1. w Komendzie Miejskiej MO w Białogardzie 17 stanowisk;
2. w Komendzie Miejskiej MO w Kołobrzegu 28 stanowisk;
3. w Komendzie Miejskiej MO w Koszalinie 13 stanowisk;
4. w Komendzie Miejskiej MO w Szczecinku 30 stanowisk;
5. w Komisariacie MO w Drawsku Pomorskim 28 stanowisk[21].

W dniu 14 lipca 1983 r. ukazała się ustawa o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów. Wprowadziła ona nowe nazewnictwo jednostek terenowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, gdyż Komendy Wojewódzkie MO przemianowano na Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych (WUSW), a Komendy Miejskie MO na Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych (RUSW). Ustawa ta po raz pierwszy określiła kompetencje Służby Bezpieczeństwa. W 1984 r. stan etatowy Służby Bezpieczeństwa we wszystkich RUSW województwa koszalińskiego wynosił łącznie 87 etatów, a WUSW Koszalin miał 297 etatów, a więc ponad trzykrotnie więcej.[22]

Służba Bezpieczeństwa działająca w ramach Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Koszalinie w połowie lat osiemdziesiątych dzieliła się na:

1. Wydział II – zajmujący się głównie zabezpieczeniem kontrwywiadowczym, w tym ochroną obiektów o znaczeniu strategicznym. W Kołobrzegu działała grupa operacyjna Wydziału II składająca się z sześciu esbeków. Naczelnikami tego Wydziału w latach 1975-1990 byli: Aleksander Pudło, Adam Makuch, Bronisław Galant i ponownie Adam Makuch.
2. Wydział III – zwalczał działalność antypaństwową. Naczelnicy w latach 1975-1990 to: Czesław Sarkowski, Władysław Mol, Bogusław Małecki.
3. Wydział III A – powstał po 1979 r. i odpowiadał za zabezpieczenie operacyjne gospodarki. Przyjął on później numer V. Naczelnicy to: Władysław Mol i Czesław Kozłowski.
4. Wydział IV – prowadził działania przeciwko Kościołowi katolickiemu i innym związkom wyznaniowym. Jego naczelnicy od 1975 r. to kolejno Leon Ciechalski, Stanisław Kalinowski, Stanisław Kłodziński.
5. Wydział VI – zajmował się zabezpieczeniem operacyjnym gospodarki wiejskiej (nazywany „świńskim wydziałem”), a naczelnikiem w latach 1985-1989 był Stanisław Kalinowski.
6. Wydział Śledczy – przetwarzał materiały operacyjne na dokumenty mające znaleźć się w sądzie. Jego naczelnicy od 1975 r. to: kolejno Czesław Kozłowski, Kazimierz Frydrychowicz, Alojzy Stasiak, Maciej Jabłoński, od 1981 do 1990 r. ponownie Kazimierz Frydrychowicz i jako ostatni Henryk Żebryk.
7. Wydział „B” – odpowiadał za obserwację zewnętrzną oraz wywiady środowiskowe. Naczelnicy to Stanisław Pawłat i Kazimierz Łuczak.
8. Wydział „C” – zajmował się archiwum i ewidencją operacyjną. Naczelnicy to Stanisław Szymański, Henryk Bąbel i Andrzej Kurek.
9. Wydział „T” – odpowiadał za instalację i eksploatację techniki operacyjnej (głównie podsłuchy). Naczelnicy to: Kazimierz Kołodziej, Czesław Ciucka.
10. Wydział „W” – prowadził kontrolę (perlustrację) korespondencji. W latach 1975-1990 naczelnicy to kolejno: Stanisław Woźniak, Henryk Rosiński, Henryk Bąbel.
11. Wydział Paszportów – również znajdował się w strukturze SB i prowadził działania operacyjne, pozyskując tajnych współpracowników, a naczelnicy to Bronisław Witaszyk i Zygfryd Dolewka.
12. Istniały również sekcja „A”, Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, Inspektorat I, a od 1989 r. Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydział Ochrony Gospodarki i Wydział Studiów i Analiz.[23]

Szefami SB na szczeblu województwa koszalińskiego byli Józef Pytel – od 1 czerwca
1975 r. do 31 lipca 1985 r.[24], i Aleksander Pudło – od 16 lipca 1985 r. do 8 lutego 1990 r.[25]

Wyżej opisane wydziały szczebla wojewódzkiego miały w większości swoje odpowiedniki na szczeblu komend miejskich, a później Rejonowych Urzędów Spraw Wewnętrznych, przy czym nie określano ich jako wydziały, ale grupy bądź sekcje, przy zachowaniu identyczności oznaczeń cyfrowych bądź literowych. Jeśli więc funkcjonariusz był inspektorem grupy V SB, oznaczało to, że zajmował się sprawami takimi jak Wydział V struktury wojewódzkiej.

W latach 1983-1990 szefami SB w Kołobrzegu byli Krzysztof Sobociński – od 29 kwietnia 1983 do 16 stycznia 1984 r.[26], Jan Wojtal – od 1 kwietnia 1983 r. do 31 maja 1986 r.[27], i Władysław Futyma – od 1 czerwca 1986 r. do stycznia 1990 r., tj. do końca istnienia SB[28].

W latach 80-tych najbardziej aktywnymi (oprócz szefów) funkcjonariuszami SB
w Kołobrzegu byli[29]:

1. Zbigniew Agatowski, ur. 27 sierpnia 1950 r. W SB od 5 listopada 1981 r. do 31 maja 1988 r., inspektor referatu IV SB Kołobrzeg, starszy inspektor Grupy VI SB RUSW Kołobrzeg, chorąży[30].
2. Zdzisław Banasiak, ur. 11 marca 1935 r. W SB od 1 sierpnia 1953 r. do 15 października 1985 r., kierownik referatu „T” w Kołobrzegu, kapitan[31].
3. Jan Bednarski, ur. 27 marca 1947 r. W SB od 30 grudnia 1970 r. do 31 marca 1990 r., starszy inspektor Sekcji II SB Kołobrzeg, kapitan[32].
4. Henryk Burzykowski, ur. 22 marca 1943 r. Od 1 stycznia 1972 r. kontroler GPK Kołobrzeg. W SB od 15 kwietnia 1981 r. do 31 marca 1990 r., inspektor grupy operacyjnej Wydziału IV w Kołobrzegu, starszy inspektor Grupy V SB RUSW Kołobrzeg, starszy inspektor Grupy VI SB RUSW Kołobrzeg, kapitan[33].
5. Wojciech Filipowski, ur. 16 lipca 1944 r. W SB od 1 grudnia 1970 r. do 1 listopada 1985 r., sekcja obserwacyjna Wydziału „B”, starszy wywiadowca Wydziału „B”, kapitan[34].
6. Józef Florek, ur. 19 marca 1946 r. Kierownik sekcji operacyjno dochodzeniowej KM MO Kołobrzeg. W SB od 16 grudnia 1985 r. do 31 lipca 1990 r., starszy inspektor grupy II SB RUSW Kołobrzeg, starszy chorąży[35].
7. Adam Gzyl, ur. 6 lipca 1958 r. W SB od 1 października 1983 r., inspektor Grupy VI SB i Sekcji II SB w Kołobrzegu, podporucznik[36].
8. Andrzej Hebda, ur. 8 lutego 1945 r. W SB od 1 stycznia 1972 r. do 31 marca 1990 r., kontroler GPK, starszy inspektor referatu II SB KM MO Kołobrzeg i RUSW Kołobrzeg, porucznik[37].
9. Jadwiga Hebda, ur. 11 września 1949 r. W SB od grudnia 1983 r., w Grupie Paszportów w Kołobrzegu, porucznik[38].
10. Andrzej Jeska, ur. 18 kwietnia 1957 r. W SB od 1 czerwca 1982 r. do 15 maja 1985 r., inspektor Grupy V KM MO Kołobrzeg, młodszy chorąży[39].
11. Walenty Markiewicz, ur. 7 lutego 1939 r. W SB od 15 lutego 1962 r. do 31 marca 1990 r., starszy inspektor i kierownik sekcji II SB RSUW Kołobrzeg, kapitan[40].
12. Eugeniusz Mościcki, ur. 5 listopada 1957 r. W SB od 16 września 1982 r. do 31 lipca 1990 r., inspektor Grupy III i V SB RUSW Kołobrzeg, starszy chorąży[41].
13. Henryk Obodziński, ur. 10 sierpnia 1939 r. W SB od 15 stycznia 1962 r. do 20 marca 1990 r., w starszy inspektor Wydziału „B” w Kołobrzegu, porucznik[42].
14. Janusz Pauszek, ur. 23 kwietnia 1939 r. W SB od 20 listopada 1961 r. do 1 kwietnia 1975 r., wywiadowca Wydziału „B” oraz referent Grupy „W” SB Kołobrzeg, a następnie w SB od 1 lipca 1981 r. do 30 czerwca 1987 r., starszy inspektor Grupy Operacyjnej Wydziału IV, starszy inspektor Grupy VI SB, porucznik[43].
15. Ryszard Pawelec, ur. 17 września 1948 r. W SB od 1 grudnia 1984 r. do 15 marca 1987 r., starszy inspektor Sekcji II SB w Kołobrzegu, podporucznik[44].
16. Roman Pawłowski, ur. 18 lipca 1947 r. W SB od 16 maja 1982 r. do lutego 1989 r., starszy inspektor Grupy III RUSW w Kołobrzegu, porucznik[45].
17. Zdzisław Przybysz, ur. 23 listopada 1947 r. W SB od 1 marca 1973 r. do 30 listopada 1989 r., starszy inspektor sekcji II SB RUSW w Kołobrzegu, porucznik[46].
18. Jerzy Rozpandowski, ur. 13 kwietnia 1955 r. W SB od 15 kwietnia 1988 r., inspektor Grupy VI SB w Kołobrzegu, podporucznik[47].
19. Mieczysław Sołtysiak, ur. 3 lipca 1946 r. W SB od 1 listopada 1970 r. do 15 maja 1990 r., inspektor referatu „T” w Kołobrzegu, porucznik[48].
20. Janusz Szymanek, ur. 17 września 1941 r. W SB od 16 maja 1981 r. do 15 kwietnia 1986 r., starszy inspektor Wydziału III A i V, porucznik.[49]
21. Zdzisław Targosz, ur. 13 stycznia 1958 r. W SB od 16 maja 1987 r. do 23 czerwca 1989 r., inspektor Grupy IV w Kołobrzegu, podporucznik[50].
22. Andrzej Wielgos, ur. 13 lutego 1959 r. W SB od 16 września 1982 r. do 8 czerwca 1988 r., inspektor referatu IV i VI SB KM MO Kołobrzeg, młodszy chorąży[51].
23. Józef Wysocki, ur. 5 kwietnia 1946 r. W SB od 1 maja 1966 r. do 31 maja 1990 r., kierownik referatu IV SB KM MO Kołobrzeg, kapitan[52].
24. Wojciech Żórawicz, ur. 29 kwietnia 1951 r. W SB od 1 października 1983 r. od 31 lipca 1990 r., inspektor Grupy III SB RUSW Kołobrzeg, porucznik[53].

Istniała również liczna grupa funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa formalnie zatrudnionych w strukturach wojewódzkich SB w Koszalinie, którzy okresowo wykonywali czynności w Kołobrzegu, bądź sprawowali bezpośredni nadzór nad sprawami operacyjnymi prowadzonymi przeciwko kołobrzeskiej „Solidarności” i działaczom opozycyjnym. Do najbardziej „zasłużonych” należą:

1. Krzysztof Czarnowski, ur. 7 listopada 1947 r. W SB od 3 lutego 1974 r. do 31 lipca 1990 r., kierownik sekcji Wydziału III A, zastępca naczelnika Wydziału Polityczno-Wychowawczego, zastępca naczelnika Wydziału III KW MO Koszalin, zastępca naczelnika Wydziału Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa SB WUSW Koszalin, kapitan[54].
2. Jerzy Domagała, ur. 31 lipca 1950 r. W SB od 16 grudnia 1982 r., do października 1987 r., inspektor Wydziału III KW MO Koszalin, kapitan[55].
3. Marian Donigiewicz, ur. 25 marca 1948 r. W SB od 30 czerwca 1974 r. do 15 czerwca 1988 r., starszy inspektor Wydziału III KW MO Koszalin, kapitan[56].
4. Kazimierz Frydrychowicz, ur. 4 marca 1938 r. W SB od 1 października 1963 r. do 31 marca 1990 r., Naczelnik Wydziału Śledczego SB WUSW Koszalin, podpułkownik[57].
5. Izydor Jakubowski, ur. 15 kwietnia 1941 r. W SB od 1 maja 1964 r. do maja 1984 r. kierownik sekcji Wydziału III KW MO Koszalin, kapitan[58].
6. Dariusz Kałużniacki, ur. 24 października 1952 r. Od 15 listopada 1977 r. w ZOMO. W SB od 16 września 1982 r. do 31 lipca 1990 r., inspektor Wydziału V KW MO Koszalin, starszy chorąży[59].
7. Stanisław Koniusz, ur. 1 maja 1954 r. W SB od 16 maja 1982 r. do 31 lipca 1990 r., inspektor Wydziału II SB WUSW w Koszalinie, podporucznik[60].
8. Andrzej Kowalczyk, ur. 5 czerwca 1949 r. W SB od 10 grudnia 1971 r. do 10 czerwca 1990 r., starszy oficer Wydziału „T” KW MO Koszalin, kierownik sekcji IV Wydziału „T” WUSW Koszalin, kapitan[61].
9. Czesław Kozłowski, ur. 1 września 1939 r. W SB od 1 sierpnia 1971 r. do 31 marca 1990 r., starszy inspektor Wydziału III, zastępca naczelnika Wydziału III A KW MO Koszalin, naczelnik Wydziału V SB WUSW Koszalin, naczelnik studiów i analiz SB WUSW Koszalin, podpułkownik[62].

1. 10.     Waldemar Majerowski, ur. 25 września 1947 r. W SB od 1 kwietnia 1974 r. do 31 lipca 1990 r., kierownik sekcji Wydziału III KW MO Koszalin, major[63].
2. Bogusław Małecki, ur. 28 grudnia 1947 r. W SB od 1 września 1973 r. do 31 lipca 1990 r., naczelnik Wydziału III SB KW MO Koszalin, naczelnik Wydziału Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, podpułkownik[64].
3. Lech Nowakowski, ur. 22 grudnia 1940 r. W SB od 1 września 1968 r. do 15 września 1988 r., zastępca naczelnika Wydziału III KW MO Koszalin, zastępca szefa ds. SB RUSW w Białogardzie, podpułkownik[65].
4. Tadeusz Nowicki, ur. 16 stycznia 1932 r. W UB od 1 sierpnia 1953 r. do 31 grudnia 1956 r. W SB od 1 października 1957 r. do 28 lutego 1990 r., zastępca szefa Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych ds. SB w Koszalinie, podpułkownik[66].
5. Wiesław Trojanowski, ur. 15 lutego 1932 r. W SB od 1 lutego 1963 r. do 31 marca 1980 r., zastępca naczelnika Wydziału „W”, zastępca naczelnika Wydziału III i zastępca naczelnika Wydziału III A KW MO Koszalin, major[67].
6. Andrzej Wojtalik, ur. 11 stycznia 1952 r. W SB od 16 marca 1982 r. do 5 czerwca 1990 r., starszy inspektor Wydziału V KW MO Koszalin, starszy inspektor Wydziału „W” SB WUSW Koszalin, starszy inspektor Wydziału II SB, podporucznik[68].
7. Andrzej Zwoliński, ur. 7 lipca 1939 r. W SB od 16 marca 1963 r. do 20 marca 1990 r., kierownik sekcji Wydziału III A, kierownik sekcji Wydziału V, major[69].

Przedstawiając obsadę personalną Służby Bezpieczeństwa w Kołobrzegu należy mieć na uwadze, że czynności operacyjne przeciwko kołobrzeskiej opozycji w sposób równie intensywny prowadziła Graniczna Placówka Kontroli (GPK), której siedziba była usytuowana na tym samym korytarzu, co Służba Bezpieczeństwa. GPK była jednostką organizacyjną Bałtyckiej Brygady WOP w Koszalinie. W latach 80-tych składała się z około 30 funkcjonariuszy, oficerów i podoficerów[70]. Swoją nazwę zawdzięczała czynnościom kontrolnym podejmowanym przy wchodzeniu i wychodzeniu z portu statków, kutrów rybackich i jachtów. Była to widoczna część działalności GPK. Głównym jej zadaniem było rozpracowywanie osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach związanych z gospodarką morską. W Kołobrzegu dotyczyło to Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Barka”, Spółdzielni Rybołówstwa Morskiego „Bałtyk”, rybaków indywidualnych, Polskiej Żeglugi Bałtyckiej, pracowników portowych, uczniów Technikum Rybołówstwa Morskiego. GPK, tak samo jak SB, prowadziła działania operacyjne, pozyskując tajnych współpracowników, zakładając podsłuchy, prowadząc obserwacje zewnętrzne. GPK i SB współdziałały ze sobą wymieniając informacje, bowiem nie istniało ścisłe rozdzielenie terytorialne obu tych instytucji. W niniejszej pracy opisuję również przypadki wspólnych działań operacyjnych, podejmowanych przez Służbę Bezpieczeństwa i Graniczną Placówkę Kontroli.

Na terenie Kołobrzegu działania operacyjne prowadził również Wydział II Bałtyckiej Brygady WOP w Koszalinie. Przez pewien czas na terenie Kołobrzegu formalnie funkcjonowała grupa operacyjna tego wydziału. Działaniami operacyjnymi zajmowała się również Wojskowa Służba Wewnętrzna, która w Kołobrzegu miała swoją placówkę, a także KGB usytuowana przy jednostce Armii Czerwonej w Bagiczu.

Było wiele podmiotów, które samodzielnie pozyskiwały agenturę śledząc, wszelkie przejawy życia. Co do ilości agentury działającej w Kołobrzegu brak jest jakichkolwiek badań. Opisując poszczególne sprawy wymieniam kilkudziesięciu tajnych współpracowników.[71] Oczywiście jest to jedynie część działających w Kołobrzegu tajnych współpracowników. W okresie od 1845 r. do 1989 r. następowały znaczne wahania ilości agentów, uzależnione od różnych czynników. 1 listopada 1945 r. agentura w dziesięciu województwach liczyła 16,7 tys. osób. Skok ilościowy nastąpił w 1946 r., gdy przygotowywano się do wyborów do sejmu. Zwerbowano wtedy 21,8 tys. członków Obwodowych Komisji Wyborczych (47% ich składu), a także 8,7 tys. mających wpływy wśród ludności. Ewidencja w 1948 r. liczyła 5072 agentów i 48101 informatorów.[72] Na początku 1949 r. wykreślono z ewidencji znaczną ich część, pozostawiając około 21 tys. Następnie uznano, że walka klasowa się zaostrza i ponownie w sposób gwałtowny werbowano agenturę, doprowadzając ją w 1953 r. do liczby 85333 osób.[73] Po 1956 r. zmieniono nazewnictwo i „agenta” zastąpił „tajny współpracownik”. Ponadto wyróżniono kontakty obywatelskie i kontakty służbowe. Październikowa odwilż i przemianowanie UB na SB spowodowały gwałtowny spadek tw do 11500 osób, a kolejna weryfikacja zmniejszyła liczę agentury do 8720 osób w 1960 r. Pod koniec lat 60-tych, w związku z obchodami milenijnymi oraz wypadkami marcowymi, ilość agentury zaczęła coraz szybciej przyrastać i osiągnęła w 1970 r. 15311 osób. W następnym dziesięcioleciu obserwujemy stały, systematyczny przyrost i w 1980 r. osiągnięto stan 30899 osób. Lata następne to gwałtowny przyrost agentury i w ciągu dziewięciu lat nastąpiło jej potrojenie, dochodząc do 96103 osób w 1989 r.[74]

Powyżej zaprezentowane dane nie obejmują kontrwywiadu wojskowego, WOP i WSW. Nasycenie agenturą było najsilniejsze na terenach zachodnich i północnych, gdyż ludność była napływowa i podatna na werbunek. Według danych zawartych w sprawozdaniach okresowych na dzień 15 marca 1981 r. we wszystkich jednostkach SB województwa koszalińskiego zarejestrowano łącznie 477 tajnych współpracowników. Najwięcej z nich było w II Wydziale – 241, w Wydziale III było 27, w Wydziale IIIA – 54, w Wydziale IV – 80, a Wydział Paszportów miał pozyskanych 75 tw.  Dla porównania na 30 listopada 1981 r.  było 529 tw (przyrost o 52 osoby), Wydział II – 261 (+20), Wydział III – 28 (+1), Wydział IIIA – 44  (-10), Wydział IV – 120 (+40), Wydział Paszportów – 76 (+1). Z powyższego zestawienia wynika, że przez siedem miesięcy Wydział IV zwalczający Kościół katolicki zanotował 50% wzrost liczebny agentury[75].

Po wyborach z 4 czerwca 1989 r. początkowo w działaniach SB nie zaszły żadne zmiany. Dopiero po objęciu urzędu premiera przez Tadeusza Mazowieckiego rozpoczęto proces dostosowywania struktury, przy czym zmiany miały na celu zakamuflowanie istotnej działalności. Wydziały zwalczające Kościół i opozycję przemianowano na Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydział Ochrony Gospodarki i Wydział Studiów i Analiz. Bez zmiany pozostał Wydział II, Wydziały „T”, „B” i „C”. W rejonach, w tym również w Kołobrzegu, od 1 listopada 1989 r. dotychczasowe grupy III, IV, V i VI SB zniesiono i połączono w jeden referat. Likwidacja SB w Kołobrzegu nastąpiła w połowie stycznia 1990 r., a SB została ostatecznie zlikwidowana na mocy ustawy z 6 kwietnia 1990 r.[76] i jej działalność ustała 31 sierpnia 1990 r. W ostatnim roku działalności nastąpiło masowe, nielegalne niszczenie dokumentów.

Ocena działalności Służby Bezpieczeństwa i jej poprzednika, Urzędu Bezpieczeństwa, jest więc jednoznacznie negatywna. Co więcej, nie znajduję jakichkolwiek pozytywnych przejawów ich funkcjonowania. Swoje stanowisko szczegółowo uzasadnię w odrębnej publikacji, dotyczącej działalności policji politycznej na terenie Kołobrzegu.